Bij het registreren van je collectie kan het zijn dat je woorden of concepten gebruikt die voor bepaalde mensen of groepen kwetsend kunnen zijn. Hiermee sluit je mensen uit om met je collectie aan de slag te gaan en heb je geen inclusieve collectie. In het project Waarde van Woorden onderzocht Erfgoed Brabant samen met deelnemers of iedereen zich juist gerepresenteerd voelt in de collectieomschrijvingen en hoe je hier als organisatie aan kunt bijdragen.
Hieruit kwam naar voren dat het voor iedereen heel verschillend is wat als beladen wordt ervaren en dat mensen zich tegelijkertijd niet altijd bewust zijn van hun eigen perspectief. Daarnaast kunnen beladen of omstreden termen op verschillende manieren in de collectie voorkomen. Dit vraagt om een voortdurend bewustwordingsproces, omdat taal altijd blijft veranderen.
Concrete handvatten zijn belangrijk om een start te kunnen maken met inclusievere collectieomschrijvingen. Hoe vind je woorden of concepten die mensen kunnen kwetsen, als je niet weet waar het over gaat? Welke alternatieven zijn er? Wat moet je doen als je bepaalde woorden hebt gevonden, die je liever niet zo laat staan? Daarom legt Peer in drie stappen uit hoe je jouw eigen collectie inclusiever kunt maken.
Onderzoek je eigen perspectief
Als je met inclusiever taalgebruik aan de slag gaat, is de eerste stap om te beseffen dat in jouw collectiebeschrijvingen jouw eigen perspectief verwerkt zit. Over een koffiemolen kun je bijvoorbeeld vertellen hoe thuis koffie gedronken en gemalen werd, maar je kunt ook vertellen waar de koffie vandaan kwam en welk koloniaal verleden daarachter schuil gaat. Wees je er dus van bewust dat er meer verhalen zijn die je kunt vertellen over een object. Je hoeft niet altijd alle verhalen te vertellen, maar besef dat je hierin een keuze kunt maken.
Opzoek in je collectie
De tweede stap is in je eigen collectie op zoek te gaan naar woorden of teksten die kwetsend kunnen zijn. Er zijn bepaalde contexten waarbinnen vaker kwetsende woorden en dehumaniserende terminologie voorkomen, bijvoorbeeld kolonialisme, medische geschiedenis en gendergeschiedenis. Ook al deelt de moderne taalgebruiker deze dehumaniserende mening niet, toch kunnen de woorden nog steeds een bepaald superioriteitsgevoel uitdrukken. Als je dus niet weet waar je moet zoeken, vormen deze contexten een goed beginpunt voor een dergelijk onderzoek in je collectie. Vraag jezelf daarbij af: wat zeg je over een persoon? Zet je iemand weg als minderwaardig? Zeg je iets wat je eigenlijk niet bedoelt?
Om je te helpen bij je onderzoek zijn er twee concrete handleidingen. Museum voor Wereldculturen heeft in de gids Words Matter een lijst opgenomen van beladen woorden en alternatieve termen die je kunt gebruiken. De Handreiking Onderzoek naar sporen van slavernij en het koloniale verleden in de collectieregistratie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed toont hoe je objecten die gerelateerd zijn aan het koloniaal verleden kunt vinden in je collectie.
Aan het werk
Ten derde, wanneer je enkele woorden hebt geïdentificeerd die je in je collectie wil aanpakken kun je aan de slag. Woorden kunnen echter op verschillende manieren voorkomen, en die situaties vragen om verschillende behandeling. Vraag je daarom af: kom ik het woord tegen in een object of in een beschrijving? Is het gebruikt in een historische of moderne context? Heb ik voldoende uitgelegd waarom het woord hier voorkomt en waarom we het woord laten staan? In zijn presentatie geeft Peer per situatie aan welke afwegingen je kunt maken en welke alternatieve methoden je hebt om je collectiebeschrijving op te stellen. Leg, tot slot, deze werkwijze in je collectieplan vast, zodat dit voor iedereen toegankelijk en duidelijk is.
Inclusieve collectieomschrijvingen maken is complex. Besef en bewustwording zijn hierbij essentieel, maar met kleine aanpassingen kun je al een groot verschil maken. Blader dus zeker eens door de gidsen van het RCE en het Museum voor Wereldculturen of vraag ons om mee te denken.
Bekijk de hele sessie in de onderstaande video
Lees ook de relevante documentatie
- Een download van de presentatie.
- De door ons verzamelde en gemaakte documentatie over Waarde van Woorden op de Erfgoed Brabant Academie.
- De handreiking Onderzoek naar sporen van slavernij en het koloniale verleden in de collectieregistratie van Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
- De gids Words Matter van Museum voor Wereldculturen.
Wil je meer willen weten over Waarde van Woorden? Neem dan contact op met onze helpdesk.